Portrety nagrane

48. WILHELM SZEWCZYK – kolekcja historyczna

Wilhelm Szewczyk (1916-1991), prozaik, publicysta, krytyk literacki, poeta, tłumacz z języka niemieckiego, literaturoznawca, działacz społeczny, polityk. Napisał ok. 500 publikacji – wierszy, opowiadań, powieści, esejów, reportaży. Był długoletnim prezesem Oddziału Związku Literatów Polskich w Katowicach, znawcą problemów polsko-niemieckich. Był jednym z najbardziej znanych i rozpoznawanych osobowości Śląska.

47. JERZY ZIĘTEK (generał, wojewoda) – kolekcja historyczna

Jerzy Ziętek urodził się 10 czerwca 1901 r. w Szobiszowicach (dzielnica Gliwic), zmarł 20 listopada 1985 r. w Zabrzu. To jedna z najbardziej zasłużonych dla Katowic i Śląska postać, nierozerwalnie związana z powojenną historią i rozwojem miasta.

46. BISKUP HERBERT BEDNORZ – kolekcja historyczna

Biskup Herbert Bednorz urodził się 22 września 1908 r. w Gliwicach, gdzie ukończył szkołę powszechną a następnie trzy klasy gimnazjum. W 1922 r. rodzina Bednorzów przeprowadza się do Katowic. W 1927 r. zdaje egzamin dojrzałości i rozpoczyna studia w Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym w Katowicach, 26 czerwca 1932 r. przyjmuje świecenia kapłańskie od biskupa Stanisława Adamskiego, a cztery lata później broni pracy doktorskiej pt. „Doktryna społeczna i gospodarcza Lutra i Kalwina”. Dalsze studia kontynuuje na Wydziale Prawa Uniwersytetu Paryskiego, gdzie uzyskuje drugi tytuł doktorski. Po powrocie do Polski kontynuuje prace naukowe, wykłada na uczelniach. W 1950 r. przyjmuje sakrę biskupią i rozpoczyna aktywną działalność w diecezji katowickiej, m.in. prowadzi szeroko zakrojona akcję budowy kościołów, powołuje Komitet Pomocy Uwięzionym i Internowanym, udziela wsparcia górnikom w czasie strajków. W 1985 r. odchodzi na emeryturę, zmarł 12 kwietnia 1989 r. w Katowicach.

 

45. ZYGFRYD NOWAK

prof. dr hab. inż., ur. w 1933 r. w Katowicach-Bogucicach, maturzysta katowickiego Liceum Ogólnokształcącego im A. Mickiewicza, absolwent Wydziału Górniczego Politechniki Śląskiej. Specjalista z zakresu wykorzystania surowców mineralnych, inżynierii i zarządzania środowiskiem. Prof. Emeritus Głównego Instytutu Górnictwa i Politechniki Śląskiej. Visiting professor Pittsburgh University USA. Wiceminister Górnictwa i Energetyki. Członek i przewodniczący Komitetu Węglowego Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Członek krajowych i zagranicznych Rad Naukowych. Przewodniczący Rady Gospodarczej Wojewody Katowickiego. Organizator Katedry Zarządzania Środowiskiem Wydziału Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej.Laureat Nagrody ONZ-UNEP z zakresu Ochrony Środowiska „GLOBAL 500”, Polskiej Nagrody Państwowej i licznych odznaczeń państwowych i społecznych. W wieloletnim praktycznym działaniu m.in. organizator i dyrektor Centralnego Ośrodka Badawczo-Projektowego Wzbogacania i Utylizacji Kopalin- SEPARATOR, organizator Polskiego Programu Kompleksowego Przetwórstwa Węgla i jego koordynator, współorganizator i koordynator Światowego Programu Czystszej Produkcji ONZ-UNEP i jego struktur w Polsce. Ponadto inicjator i koordynator Programu Bezdymnego Spalania Węgla w piecach retortowych w Polsce, inicjator i redaktor serii wydawniczej: Poczet Gwarków Śląskich”, inicjator i redaktor naczelny Biuletynu „ Czystsza Produkcja i Eko-zarządzanie. Autor podręczników, poradników i raportów z zakresu wykorzystania surowców, zarządzania środowiskiem i kompleksowej energetyki.

44. AGNIESZKA SZYNOL (KAZIOR)

ur. 2 stycznia 1925 r. w Gliwicach, wspomina II wojnę światową oraz wywózkę z Gliwic do Kazachstanu (tzw. Tragedia Górnośląska).

43. JURAND JARECKI

ur. 4 października 1931 w Krakowie, architekt związany z Katowicami i Śląskiem, pracując w „Miastoprojekt Katowice” w latach 1958-1962 zrealizował nowatorskie na ówczesne czasy projekty budowy domów handlowych „Zenit” a dziesięć lat później „Skarbek”. Jest także współautorem Kina Kosmos, alei Korfantego i wielu innych znanych miejsc Katowic. W latach 80. wraz z Markiem Gierlotką i Stanisławem Kwaśniewiczem zaprojektował budynek Biblioteki Śląskiej przy pl. Rady Europy 1.

42. HANNA ODORKIEWICZ-SIKOCIŃSKA

Hanna Odorkiewicz-Sikocińska ur. 25 maja 1931 r. w Warszawie, działaczka Szarych Szeregów, sanitariuszka w Powstaniu Warszawskim, łączniczka Armii Krajowej. Po wojnie została lekarzem medycyny, specjalistą chorób wewnętrznych, zaangażowała się również w pomoc osobom starszym, samotnym i nieuleczalnie chorym.

41. MARIA PUCHAŁA

Maria Puchała (ur. 1934 r.) z domu Mosch (gmina i parafia Bralin, powiat Kępno) wspomina wydarzenia związane z historią Mnichowic, m.in. skonstruowanie przez Antoniego Gabriela samolotu „Śląsk”, którym 11 października 1936 r. odbył lot.

40. CZESŁAW BLICHARSKI

(ur. 5 lipca 1918 r. w Tarnopolu), polski lotnik w okresie II wojny światowej, historyk amator opisujący dzieje Tarnopola i Kresów Wschodnich, autor „Archiwum Tarnopolskiego”, które w 2002 r. przekazał Bibliotece Jagiellońskiej.

Tarnopol był rodzinnym miastem Czesława Blicharskiego. Tam ukończył Szkołę Ćwiczeń i gimnazjum. We Lwowie rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza, które przerwał wybuch wojny. W 1940 r. został aresztowany przez NKWD i zesłany do łagru koło Archangielska, a następnie do Workuty (zwolniony po układzie Sikorski-Majski). Po wojnie wyemigrował do Ameryki Południowej, skąd w 1956 r. przyjechał do Polski (podkreśla, że „przyjechał”, a nie „wrócił”, bo to już nie była jego Polska). Napisał kilkadziesiąt opracowań o Tarnopolu, m.in. słownik biograficzny zawierający ok. 12 tys. nazwisk. Został uhonorowany tytułem Kustosza Pamięci Narodowej oraz odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

39. ADAM GIEREK

(ur. 17 kwietnia 1938 r. w Belgii, w Zwartbergu) – profesor inżynier, polityk, nauczyciel akademicki, senator V kadencji, poseł do Parlamentu Europejskiego, specjalista inżynierii materiałowej. W 1961 r. ukończył studia na Wydziale Mechanicznym Technologicznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Cztery lata później doktoryzował się w Moskiewskiej Wyższej Szkole Samochodowo-Mechanicznej – „МАМИ”. W 1979 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Życie zawodowe związał z Politechniką Śląską w Gliwicach (z wyjątkiem kilkuletniej pracy dydaktycznej na Uniwersytecie Technicznym w Dreźnie). Od 2004 r. zasiada w Parlamencie Europejskim. Jest autorem ponad 200 publikacji naukowych oraz autorem lub współautorem ponad 80 patentów. Został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

38. ROMAN WARZECHA

Roman Warzecha (ur. 18 listopada 1939 r. w Orzeszu), śpiewał od najmłodszych lat, najpierw pod okiem rodziców (chórzystów), potem w chórach szkolnych, w Towarzystwie Śpiewaczym „Dzwon” w Orzeszu (od 1954 r.), w Reprezentacyjnym Chórze Ministerstwa Górnictwa i Energetyki w Siemianowicach Śląskich (od 1964 r.), w Chórze „Harmonia” w Mikołowie (od 1967 r.). W 2007 r. został wybrany na prezesa Oddziału Śląskiego Polskiego Związku Chórów i Orkiestr w Katowicach, w którym działa od 1978 r. Dwa lata później z jego inicjatywy reaktywowany został Śląski Związek Chórów i Orkiestr z Zarządem Głównym w Katowicach (zrzesza ok. 7000 członków działających w 12 okręgach i w ponad 150 zespołach śpiewaczo-muzycznych). Jest aktywnym działaczem kultury, otrzymał wiele nagród i odznaczeń, m.in. w 2012 r. odebrał Nagrodę im. Heleny Radlińskiej dla Animatorów Społecznych.

37. ALEKSANDER FRANTA

Dr inż. arch. Aleksander L. Franta (ur. 1 lutego 1925 r. w Krakowie), wybitny polski architekt, laureat Honorowej Nagrody SARP (1975). W młodości związany z Krakowem, Katowicami, Warszawą i Podhalem. Po uzyskaniu dyplomu na Wydziale Architektury AGH w Krakowie w 1949 r. pracował jako projektant w Miastoprojekcie Katowice, w zespole z J. Gottfriedem i H. Buszką („Zielone konie”). W latach 1958–2001 prowadził razem z H. Buszką pierwszą w Polsce autorską Pracownię Projektów Budownictwa Ogólnego w Katowicach, w której powstały m.in. katowickie osiedla Tysiąclecia, z zespołem „kukurydz”, dwoma kościołami oraz szkołami artystycznymi, i Roździeńskiego („gwiazdy”) oraz kompleks rehabilitacyjno-wypoczynkowy Ustroń-Zawodzie („piramidy”). Od 2001 r. kontynuuje pracę twórczą, konsultuje i rozwija własne koncepcje ideowe, recenzuje, pisze. Jest autorem dziesiątek publikacji, w tym nagrodzonej pracy doktorskiej (1994). Uczestniczy w pracach KUiA PAN, ZG SARP-u i UIA (Doradca Sekretarza Generalnego ds. Konkursów Międzynarodowych).

36. ANDRZEJ CZYŻEWSKI

Andrzej Czyżewski, znany architekt, nauczyciel akademicki, biograf, rysownik i fotograf. Urodził się 18 grudnia 1930 roku w Warszawie. Ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej. Pierwszy sukces odniósł w 1958 roku, wygrywając wraz z żoną Marią konkurs na kościół w Tychach. Sukces ten stał się początkiem współpracy i przyjaźni architekta z Kazimierzem Wejchertem i Hanną Adamczewską, generalnymi projektantami Tychów. Od 1958 roku wraz z żoną rozpoczął pracę w „Miastoprojekcie – Nowe Tychy” i na trwałe związał się z Górnym Śląskiem. Od 1967 do 1971 roku pełnił funkcję prezesa Katowickiego Oddziału SARP. W latach 1975–1981 z powodzeniem prowadził zajęcia dydaktyczne na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach. W 1984 roku został Głównym Architektem Wojewódzkim w Katowicach i pełnił ten urząd do 1988 roku. Jest autorem biografii Marka Hłaski oraz współautorem biografii Kazimierza Wejcherta.

35. ALFRED SULIK

Alfred Sulik (ur. 29 września 1931 r. w Mysłowicach), historyk, absolwent Uniwersytetu   im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Doktorat na temat „Rozwój miasta Mysłowic pod wpływem industrializacji do 1914 roku” obronił na Uniwersytecie Jagiellońskim, natomiast stopień doktora habilitowanego uzyskał na Uniwersytecie Śląskim. Profesor Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, gdzie kierował katedrą historii gospodarczej. Opublikował kilka książek o Mysłowicach m.in.: „Historię Mysłowic do 1922 roku”, „Historię Mysłowic 1922 – 1945” oraz „Poczet burmistrzów i prezydentów miasta Mysłowice”, dzięki którym zasłynął jako popularyzator wiedzy o rodzinnym mieście.

34. LEON MARKIEWICZ

Leon Markiewicz (ur. 23 września 1928 r. w Wilnie),muzykolog, pedagog i publicysta. Studiował pedagogikę i teorię muzyki w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. W 1970 r. uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych na podstawie dysertacji Forma fugi u klasyków wiedeńskich, przygotowanej pod kierunkiem Zofii Lissy na Uniwersytecie Warszawskim. W 1984 r. uzyskał tytuł profesora sztuki muzycznej. W działalności naukowej zajmował się analizą dzieł muzycznych (zwłaszcza polskich kompozytorów współczesnych), wybranymi okresami historii muzyki (w tym śląską kulturą muzyczną w jej przejawach profesjonalnych i amatorskich), jak również pedagogiką oraz problematyką wychowania muzycznego w szkole.
Obok działalności naukowej podejmuje także zadania jako publicysta i popularyzator muzyki, zasiada w jury wielu konkursów oraz przeglądów zespołów amatorskich.

33. MIECZYSŁAW CHORĄŻY

Mieczysław Chorąży (ur. 31 sierpnia 1925 r. w Janówce), lekarz onkolog, członek Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności, wieloletni kierownik Zakładu Biologii Nowotworów w Centrum Onkologii w Gliwicach, oddziale Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie. Podczas II wojny światowej działał w konspiracji jako żołnierz Armii Krajowej, wtedy też ukończył Szkołę Podchorążych. Uczestniczył w powstaniu warszawskim, w czasie działań wojennych był dwukrotnie ranny, a następnie został internowany do Niemiec jako jeniec wojenny. Po powrocie w 1945 r. podjął studia na Akademii Medycznej  w Warszawie. Krótko pracował w stolicy, po czym – skierowany do Zakładu Biologii Nowotworów w Państwowym Instytucie Przeciwrakowym w Gliwicach – rozpoczął działalność pod kierunkiem profesora Kazimierza Duxa i w 1958 r. obronił doktorat z nauk medycznych. Jako stypendysta Fundacji Rockefellera w latach 1959–1963 odbywał staże w Stanach Zjednoczonych. Był jednym z pionierów badań nad mutagenezą środowiskową, a także epidemiologią molekularną. Wniósł znaczący wkład w badania nad uszkodzeniami DNA i chromosomów u mieszkańców skupisk przemysłowych oraz komunalnych na Śląsku.
Jest laureatem wielu nagród i odznaczeń. Otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku oraz Śląskiej Akademii Medycznej. Za działalność w czasie wojny odznaczony Krzyżem Walecznych, Krzyżem Armii Krajowej i Warszawskim Krzyżem Powstańczym.

32. TADEUSZ PFUETZNER

Tadeusz Pfuetzner (ur. 1932 r. we Lwowie), architekt. Ukończył Gimnazjum im. Jana Kochanowskiego w Radomiu, a po wojnie zamieszkał w Gliwicach. Studiował architekturę  na Politechnice Gliwickiej i Politechnice Krakowskiej. Projektant, a jednocześnie pionier w dziedzinie tworzenia nowoczesnej architektury wnętrz (z zastosowaniem oświetlenia i szkła). Przedstawiciel tzw. gliwickiej szkoły architektury wnętrz. Zaprojektował wnętrza m.in. Kliniki Okulistycznej w Katowicach oraz Biblioteki Politechniki Śląskiej. Wieloletni pracownik naukowy i wykładowca Politechniki Śląskiej oraz Wyższej Szkoły Technicznej  w Katowicach. Członek Stowarzyszenia Architektów Polskich oraz Związku Polskich Artystów Plastyków (Okręg Gliwicko–Zabrzański). W 2001 r. otrzymał tytuł profesora sztuk plastycznych.

O swoim pierwszym projekcie powiedział:
„Był to moment, kiedy zaprzedałem się wnętrzu. Bo zobaczyłem przede wszystkim, że można szybko uzyskać realizację swoich idei. W architekturze budowlanej czeka się na efekt pięć lat, a tutaj – zlecenie, wykonawstwo i za parę miesięcy już jest efekt. Bardzo mi się to podobało”.

31. MARIAN J. KRZYŻOWSKI

Marian Jan Stanisław Krzyżowski urodził się 4 lipca 1948 r. w Monachium. Rodzice (Ilona, z domu Małysz i Tadeusz) wyemigrowali z Polski w 1945 r. Mieszkali w Bursie Akademickiej prowadzonej przez Bratniak Monachijski. Znaleźli się w grupie ok. 200 Polaków, w tym 20-25 ze Śląska. W latach późniejszych wyemigrowali do USA, gdzie Marian nauczył się „być Polakiem”, działał w różnych organizacjach wspierających opozycję w Polsce,  był m.in. redaktorem naczelnym czasopisma wydawanego w języku angielskim opisującego wydarzenia w Polsce.  Biblioteka Śląska posiada obszerne archiwum pamiątek rodzinnych m.in. listów i kart pocztowych wysyłanych z Polski (m.in. z Pszczyny, Czechowic-Dziedzic, Przemyśla, Wisły, Gdańska i Szczecina) do Detroit przez przedstawicieli rodzin Krzyżowskich i Małyszów. Obecnie mieszka w Ann Arbor, jest  dyrektorem instytutu badawczego University of Michigan.

30. STANISŁAW MARKOWICZ

Stanisław MARKOWICZ, ps. „Ryś” (ur. 19 listopada 1927 r. w Stryju), żołnierz Armii Krajowej, pełnił funkcję m.in. prezesa Oddziału Stowarzyszenia Pamięci Armii Krajowej w Pyskowicach oraz Oddziału Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Gliwicach. Z jego inicjatywy w 2012 r. ufundowano i odsłonięto w Pyskowicach tablicę pamiątkową poświęconą żołnierzom AK i powstańcom śląskim.

Stanisław Markowicz zmarł 24 marca 2014 r.

29. KS. TEODOR POLOCZEK

kolekcja „Ludzie Śląska”

(ur. 27 stycznia 1932 r. w Rudzie Śląskiej-Kochłowicach), ksiądz, misjonarz. W 1970 r. rozpoczął pracę misyjną w Zambii, w miejscowości Empudne (niedaleko Kabwe), gdzie po czterech latach powstało probostwo oraz klinika dla mężczyzn. Pełnił również funkcję dziekana okręgu Kabwe oraz członka Rady Biskupiej Archidiecezji Lusaka. W 1973 r. wyjechał do Anglii, gdzie pracował duszpastersko w parafiach w Coventry, Derby, Huddersfield i Bradford. W 2000 r. wrócił do Polski.

Nagranie zawiera ciekawe wspomnienia księdza Teodora Poloczka m.in. z pobytu w Zambii. „Msza św. była dla tych ludzi przeżyciem i trwała około trzech godzin. I nie dlatego, że dużo się na nich śpiewa. Najpierw odbywało się wprowadzenie do mszy św., czyli katecheza, potem właściwa msza i kazanie, a następnie egzamin dla tych, co przystępowali do chrztu św. lub małżeństwa. Po mszy św. kapłan udzielał chorym sakramentu namaszczenia […]. Miejsce, gdzie się to wszystko odbywało, było ogrodzone palikami i zadaszone trawą. Gdyby nie było tej izolacji, na otwartym słońcu nie wytrzymalibyśmy nawet godziny”.

28. ZYGMUNT BRACHMAŃSKI

kolekcja „Ludzie Śląska”

(ur. W 1936 r. w Rydułtowach), artysta, rzeźbiarz i medalier. Wykonał m.in. pomniki Wojciecha Korfantego w Katowicach, Harcerzy Września w Katowicach, popiersie Krystyny Bochenek w Centrum Kultury Katowice oraz pomniki Jana Pawła II. Jest również autorem wystroju wielu kościołów, m.in. pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Aniołów w Adamowicach. W2007 r. otrzymał Brązowy Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

Fragment wypowiedzi:

„Gdy zdałem maturę, złożyłem papiery na Akademię Sztuk Pięknych. Pamiętam, że dołączyłem kilka kopii Michała Anioła, ponieważ od początku czułem sentyment do tego artysty. Jak dziś przypominam sobie te rysunki, wydaje mi się, że w ogóle nie powinienem startować. Ale po jakimś czasie przyszło zawiadomienie z Krakowa, że zostałem dopuszczony do egzaminu. Pierwszy raz pojechałem do Krakowa. Było nas 1100 kandydatów, egzamin był praktyczny i teoretyczny, na szczęście na egzaminie teoretycznym profesor zadawał mi pytania na temat literatury, a nie sztuki, bo nie miałbym szans z tymi, którzy kończyli licea plastyczne. Po egzaminach zostało nas ok. 150 i myślałem, że wszyscy zostaną przyjęci. Jak wywiesili listę, okazało się, że było na niej tylko 60 nazwisk, z czego nas na wydziale rzeźby było tylko 10”.

27. ERWIN SÓWKA

kolekcja „Ludzie Śląska”

 (ur. 18 czerwca 1936 r. w Giszowcu), znany na całym świecie malarz prymitywista, emerytowany górnik „ w Janowie, współtwórca tzw. Grupy Janowskiej. Charakteryzując swoją twórczość podczas nagrania, powiedział: „Ja maluję, jak oko widzi i słucham, jak uszy słyszą, dotykam, jak ręce dotykają […]. W moim obrazie, musi być zachowana narracja, część mojej duchowości, moich przemyśleń. Tylko wtedy takie obrazy mają wartość duchową i wizualną. Staram się nie być odtwórcą, lecz twórcą własnych wizji, własnego malarstwa”.

26. STANISŁAW JANICKI

kolekcja „Ludzie Śląska”

(ur. 11 listopada 1933 r. w Czechowicach-Dziedzicach), pisarz, dziennikarz i scenarzysta, krytyk filmowy i historyk kina. Absolwent Wydziału Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, doktor nauk humanistycznych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Był redaktorem m.in. miesięczników „Film” oraz „Kino”, autorem emitowanego w TVP przez 32 lata programu W starym kinie, a także wykładowcą historii filmu m.in. w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie. W 2008 r. otrzymał Złoty Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

25. MICHAŁ KLIŚ

(ur. 13 września 1945 r. w Bielsku-Białej), grafik, plakacista, nauczyciel akademicki, rektor Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach w latach 2001­­–2005, profesor zwyczajny. Znany jest przede wszystkim jako autor plakatów teatralnych inspirowanych sztuką ludową i folklorem, a także jako oryginalny malarz i grafik. Uczestniczył w wielu wystawach zbioro­wych i indywidualnych w Polsce i na świecie. Jest inicjatorem lub aktywnym uczestni­kiem wielu ważnych przedsięwzięć, w tym Biennale Plakatu Polskiego w Kato­wicach.

24. RYSZARD ZAORSKI

(ur. 27 marca 1928 r. w Łucku), aktor. Podczas nagrania wspomina lata dzieciństwa, działalność w harcerstwie w czasie wojny, studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie i kilkudziesięcioletnią karierę teatralną w Teatrze Starym w Krakowie, Teatrze Śląskim w Katowicach, Teatrze Polskim w Bielsku-Białej, Teatrze Zagłębia w Sosnowcu, Teatrze Polskim w Warszawie oraz Teatrze Ludowym w Nowej Hucie.

23. FELICJAN ŚWIERCZYNA

 (ur. 12 września 1940 r. w Mysłowicach), syn Bernarda Świerczyny, podporucznika rezerwy piechoty Wojska Polskiego, żołnierza Związku Walki Zbrojnej, członka i współorganizatora ruchu oporu w obozie Auschwitz-Birkenau.
Nagranie jest opowieścią o losach Bernarda Świerczyny, który 14 czerwca 1940 r. został aresztowany w Krakowie, a następnie przewieziony do obozu Auschwitz-Birkenau. W archiwum Felicjana Świerczyny zachowała się obszerna korespondencja (listy, grypsy, kartki), a także inne pamiątki po ojcu, m.in. napisana w obozie bajka.
Bernard Świerczyna zginął podczas ostatniej publicznej egzekucji 30 grudnia 1944 r., skazany za próbę ucieczki. W celi nr 11, w której spędził ostatnie dni życia, pozostawił wyryty na drzwiach wiersz zakończony łacińskim zwrotem: „Jak słodko umierać za Ojczyznę”.

22. TADEUSZ KIJONKA

Tadeusz KIJONKA (ur. 10 listopada 1936 r. w Radlinie), poeta, publicysta, krytyk literacki, eseista, działacz kulturalny, wydawca. W 1992 r. powołał Górnośląskie Towarzystwo Literackie, trzy lata później miesięcznik społeczno-kulturalny „Śląsk”, którego był  redaktorem naczelnym (do 2013 r.). Przez blisko pół wieku był związany z Operą Śląską, jako kierownik literacki. Wydał kilkanaście tomików wierszy i poematów, jest współautorem m.in. dwóch tytułów operowych i musicali.

21. MARIA PAWŁOWICZOWA

Maria Pawłowiczowa z Kosteckich urodziła się w 1923 r. w Sokolikach Górskich, powiat Turka nad Stryjem, w rodzinie kolejarskiej. Dorastała w Stanisławowie, Lwowie, Chełmie. Maturę zdała w Mielcu w 1943 r. Jako matka czwórki dzieci podjęła zaoczne studia polonistyczne. Magisterium uzyskała w 1965 r., wkrótce zaś kolejne stopnie naukowe: doktorat w 1974, habilitację w 1988 r., a w 1991 r. została profesorem Uniwersytetu Śląskiego. Od 1972 r. była pracownikiem naukowym Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŚ. Była cenionym wykładowcą oraz promotorem wielu prac magisterskich. Jest autorką licznych publikacji naukowych i popularnych poświęconych dziejom książki na Śląsku, a także Kresom Wschodnim.

20. FRANCISZEK WSZOŁEK

(ur. 6 kwietnia 1923 r. w Gorlicach), były wiceminister górnictwa i energetyki, działacz sportowy. Po ukończeniu Liceum im. Kromera w Gorlicach rozpoczął studia w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, otrzymał dyplom magistra inżyniera nafty, geologii górnictwa węgla i miernictwa. Pracował w kopalni Ludwik, a następnie w kopalni Wujek, gdzie w 1955 r. objął stanowisko dyrektora naczelnego. W 1960 r. został dyrektorem naczelnym Dąbrowskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego w Sosnowcu, jako wiceminister górnictwa i energetyki odpowiadał za polską naftę i gazownictwo. W latach 1962-1971 pełnił funkcję prezesa Zagłębia Sosnowiec.

19. JÓZEF MUSIOŁ

(ur. 9 stycznia 1933 r. w Połomi) – doktor nauk prawnych, sędzia Sądu Najwyższego w stanie spoczynku, dziennikarz, literat, działacz społeczny. Ukończył prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, pracę doktorską obronił w 1976 r. Funkcję sędziego Sądu Najwyższego pełnił dwukrotnie: najpierw w latach 1977–1983, później w okresie 1997–2003. Od 1989 do 1990 r. był dyrektorem Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich, zaś w latach 1988–1990 zasiadał w Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Autor książek: „Ludzie tej ziemi”, „Ślązacy”, „Człowiek i zbrodnia”. Otrzymał wiele odznaczeń państwowych, m.in. dwukrotnie Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

18. JERZY MILIAN

(ur.10 kwietnia 1935 r. w Poznaniu), muzyk jazzowy, malarz i kompozytor, wibrafonista.
W wieku szesnastu lat ukończył poznańską Państwową Średnią Szkołę Muzyczną w klasie fortepianu. Gry na wibrafonie, który jest jego głównym instrumentem, nauczył się sam. Swoją karierę muzyka-wykonawcy rozpoczął od kwintetu, który prowadził w latach 1953-55. Potem grał w Sekstecie Komedy i kwintecie prowadzonym wspólnie z Janem Ptaszynem-Wróblewskim. Zespół Jerzego Miliana regularnie nagrywał na potrzeby Polskiego Radia w Poznaniu, współpracował również z innymi zespołami radiowymi m.in. Studiem Jazzowym, Orkiestrą Taneczną i Poznańską Piętnastką Radiową. Przez cztery lata (1966-69) prowadził własne trio, a od 1973 roku Orkiestrę Rozrywkową PRiTV w Katowicach. Po rozwiązaniu Orkiestry w 1991 roku zrealizował kilka premierowych projektów (m.in. nagrany solo album „Milianalia”). Oprócz muzyki jego pasją jest malarstwo.

17. EDMUND CELOCH

(ur. 5 czerwca 1932 r. w Mstowie), wiceprezes Zarządu Krajowego Związku Represjonowanych Politycznie Żołnierzy-Górników. W 1950 r. został wcielony do batalionu górniczego, w kopalni Bierut w Jaworznie przepracował trzydzieści miesięcy.
Podczas nagrania wspomina pierwsze lata po wojnie, relacjonuje w jaki sposób odbywało się wcielanie i praca w kopalni, opowiada również historię Związku Represjonowanych Politycznie Żołnierzy-Górników.
Według danych szacunkowych w latach 1949-1959 w batalionach górniczych pracowało ok. 200 000 osób, z których ponad tysiąc uległo śmiertelnym wypadkom.

16. TADEUSZ BAR

Tadeusz Bar urodził się 8 czerwca 1929 r. w Bolesławiu, jest inżynierem, geologiem. W 1956 r. ukończył Wydział Geologiczno-Poszukiwawczy Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, cztery lata później został naczelnikiem wydziału w Zjednoczeniu Przedsiębiorstw Geologicznych w Katowicach. W 1972 r. pełnił funkcję kierownika kontraktu przedsiębiorstwa Kopex w Peru, był również współpracownikiem Uniwersytetu San Marcos w Limie. Od 1976 r. realizował prace kontraktowe w Wenezueli, w 1981 r. był współzałożycielem spółki Union Minera w San Cristobal. Obecnie prowadzi samodzielne prace związane z badaniami złóż węgla w Wenezueli.

15. JÓZEF KOPOCZ

(ur. 2 września 1931 r. w Pszczynie), dziennikarz i prezenter TVP Katowice, od chwili jej powstania w 1957 r. do przejścia na emeryturę. Od najmłodszych lat posiadał wszechstronne zainteresowania, głównie sportowe i dziennikarskie, studiował na wydziale medycznym UJ w sekcji wychowania fizycznego, uczęszczał na kursy z historii sztuki, aktorstwa, uzyskał również dyplom z germanistyki. W zarejestrowanym nagraniu przedstawia kulisy tworzenia się katowickiego ośrodka w rzeczywistości polityczno-społecznej oraz codzienną pracę dziennikarza i prezentera (m.in. kilkuletnią współpracę z telewizją niemiecką i austriacką).

Józef Kopocz zmarł 6 kwietnia 2015 r.

14. Prof. FRANCISZEK KOKOT

(ur. 24 listopada 1929 r. w Oleśnie) profesor nauk medycznych, nefrolog i endokrynolog, rektor Śląskiej Akademii Medycznej (1982–1984), doctor honoris causa 9 wyższych uczelni, autor ok. 700 publikacji naukowych. W nagraniu wspomina dzieciństwo spędzone w Oleśnie (leżącym wówczas na terenie Niemiec), II wojnę światową, ewakuację, wkroczenie wojsk radzieckich, opowiada o biedzie, ciężkiej pracy w gospodarstwie, a także zainteresowaniu językami obcymi. W kolejnej części nagrania przedstawia karierę naukową (m.in. współpracę z prof. Kornelem Gibińskim) oraz spotkanie z papieżem Janem Pawłem II.

13. LESŁAW JÓŹKÓW

(ur. 18 września 1935 r. we Lwowie), we wrześniu 1945 r. został wraz z rodziną i innymi Polakami ze Lwowa repatriowany do Bytomia, gdzie mieszka do dziś. Po ukończeniu studiów na Akademii Ekonomicznej 31 lat przepracował w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Dźwignic i Urządzeń Transportowych w Bytomiu. Od ponad 50 lat pielęgnuje pamięć o historii Lwowa i Kresów Wschodnich, wygłasza prelekcje, pisze artykuły oraz aktywnie działa w organizacjach i stowarzyszeniach zrzeszających Polaków z Kresów Wschodnich. W latach 70. był członkiem (a następnie prezesem do 1993 r.) wrocławskiej nieformalnej organizacji „Zjazd Koleżeński”, która w 1988 r. przekształciła się w Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich. Jest członkiem honorowym Bytomskiego Klubu Lekarza Seniora oraz Śląskiej Izby Lekarskiej.

12. MARIA MAKSIS

(ur. 19 marca 1942 r. w Siemianowicach), położna, śpiewaczka–amatorka. Pracowała w szpitalu w Siemianowicach (1963–1964) oraz w Katowicach (1964–2006). W 2006 r. przeszła na emeryturę. Odebrała około 16 000 porodów. W 2002 r. w konkursie Fundacji Rodzić po Ludzku otrzymała tytuł Najsympatyczniejszej Położnej Polski. Od 1997 r. śpiewa w Chórze św. Cecylii przy kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Siemianowicach. Pełni funkcję prezesa i skarbnika chóru.

11. ANTONI ROSIKOŃ

(ur. 10 czerwca 1907 r. w Gródkowie Siewierskim), profesor nauk technicznych, specjalista w dziedzinie budowy dróg i mostów. Edukację rozpoczął w 1917 r. w Gimnazjum Państwowym im. Romualda Traugutta. Po zdaniu matury (1925 r.) podjął studia na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej. Do wybuchu II wojny światowej był pracownikiem PKP. We wrześniu 1939 r. kierował pociągiem ewakuacyjnym, który wywiózł kolejarzy z terenów zajmowanych przez niemiecką armię. Podczas okupacji pracował m.in. na budowie kopalni rud w Żarkach. Po wojnie zajął się pracą naukową, w 1964 r. obronił rozprawę doktorską, a trzy lata później prowadził zajęcia na Politechnice Śląskiej. 25 maja 2001 r. otrzymał tytuł profesora nauk technicznych. Jest konstruktorem specjalistycznych urządzeń (m.in. hamulca sankowego) oraz autorem wielu publikacji poświęconych ochronie budowli komunikacyjnych przed skutkami wpływów eksploatacji górniczej. W 2008 r. został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Prof. Antoni Rosikoń zmarł 17 sierpnia 2013 r.

10. MACIEJ SZCZEPAŃSKI

(ur. 7 lipca 1928 r. w Sosnowcu) – publicysta i dziennikarz. W latach 1966–1972 był redaktorem naczelnym „Trybuny Robotniczej”. W 1975 r. został członkiem KC PZPR. W latach 1969 -1985 r. był posłem na Sejm PRL V, VI, VII i VIII kadencji. Od 1972 do 1980 r. pełnił funkcję przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji.

9. BERNARD KRAWCZYK

(ur. 20 maja 1931 r. w Podłężu Szlacheckim), aktor teatralny, filmowy i telewizyjny. Naukę gry aktorskiej rozpoczął w Katowickim Studium Dramatycznym przy Teatrze Śląskim w 1950 r. Trzy lata później na scenie Teatru Śląskiego zagrał Wierszniewa w „Poemacie pedagogicznym” Antoniego Makarenki, Heiniego w Niemcach Leona Kruczkowskiego, rok później Edwina w komedii Aleksandra Fredry „Odludki i poeta”. Po zdanym egzaminie otrzymał pierwszy stały angaż do Teatru Śląskiego. Grał pod okiem ówczesnych mistrzów (m.in. Gustawa Holoubka).  Poza Teatrem Śląskim występował na deskach Teatru Zagłębia w Sosnowcu, Gliwickiego Teatru Muzycznego i wielu innych. Zagrał łącznie ponad 140 ról teatralnych. Wystąpił również w filmach (m.in. „Sól ziemi czarnej”, „Perła w koronie”), serialach („Sobota w Bytkowie”) oraz przedstawieniach Teatru Telewizji. Czterokrotnie otrzymał Złotą Maskę i dwukrotnie – Srebrną Maskę. Jego pasją jest również śpiew, razem z zespołem „Antyki i przyjaciele” wydał kilka płyt (m.in. „Bioły wągiel”).

8. STANISŁAW OŚLIZŁO

(ur. 13 listopada 1937 r. w Wodzisławiu Śląskim), piłkarz, wychowanek Kolejarza Wodzisław, kapitan Górnika Zabrze i reprezentacji Polski. Strzelec jedynej bramki w historii polskiej piłki w finale Pucharu Zdobywców Pucharów w meczu z Manchesterem City, 58-krotny reprezentant Polski (1961–1971), 6-krotny zdobywca Pucharu Polski. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2001).

7. WIKTOR OSTRZOŁEK

(ur. 19 sierpnia 1934 r. w Radlinie Biertułtowach na Górnym Śląsku), wybitny polski witrażysta. Ukończył Liceum Sztuk Plastycznych i Akademię Sztuk Plastycznych (dziś Pięknych) w Krakowie, tworzenia witraży uczył się od m.in. od prof. Adama Stalony-Dobrzańskiego. Wykonał ok. 200 realizacji witrażowych, począwszy od małych okien w niewielkich kościołach po realizacje w katedrach i bazylikach, najsłynniejsze znajdują się w Bazylice Mariackiej w Gdańsku, bazylice w Kalwarii Zebrzydowskiej, katedrze w Gorzowie Wielkopolskim, Poznaniu, Kołobrzegu, a na Śląsku – m.in. w budynku Kurii Biskupiej w Katowicach, kaplicy św. Józefa w Domu Księży Emerytów w Katowicach, w kościołach w Murckach, Giszowcu, Pszczynie, Radzionkowie. Zajmuje się również akwarelą, grafiką użytkową, tworzy płaskorzeźby, rzeźby i portale (m.in. w katedrze w Kołobrzegu).

6. JERZY MALARA

(ur. 11 maja 1928 r. w Sosnowcu), ukończył Wydział Górniczy Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie ze specjalnością eksploatacja podziemna złóż. W latach 1953–1955 pracował w kopalni „Jowisz”, m.in. jako kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego, w latach 1955–1956 w Dąbrowskim Zjednoczeniu Przemysłu Węglowego. W latach 1956–1969 był naczelnym dyrektorem kopalni „Generał Zawadzki”, w latach 1969–1990 pełnił funkcję wiceprezesa, następnie prezesa Wyższego Urzędu Górniczego, dwukrotnie był prezesem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa. Redaktor naczelny miesięcznika „Przegląd Górniczy”, wieloletni przedstawiciel Polski w Komitecie Organizacyjnym Światowego Kongresu Górniczego, honorowy członek Stowarzyszenia Inżynierów Indii.
Jerzy Malara zmarł 16 listopada 2013 r.

5. LEON PYTEL

(ur. 16 stycznia 1928 r. w Krasowach, obecnie południowa dzielnica Mysłowic), najmłodszy z siedmiorga dzieci Franciszki i Józefa Pytlów. Ojciec walczył w powstaniach śląskich na Opolszczyźnie, skąd w obawie o swoje życie musiał wraz z rodziną uciekać. Dzięki opiece powstańców podjął pracę w hucie. Leon Pytel wspomina okres dzieciństwa na tle śląskiej obyczajowości oraz II wojny światowej, która splątała losy całej jego rodziny (dwóch braci zginęło na froncie, walcząc w niemieckim wojsku). Po wojnie zaangażował się w organizowanie struktur Polskiego Czerwonego Krzyża, w którym działał społecznie do lat 90., inicjując wiele cennych i kontynuowanych do dziś przedsięwzięć.
Leon Pytel zmarł 14 maja 2013 r.

4. ŁUCJA GINKO

(ur. 13 grudnia 1947 r. w Chorzowie), doktor nauk humanistycznych, od 1970 r. pracownik naukowy Uniwersytetu Śląskiego. W 1989 r. rozpoczęła pracę w Wydziale Kultury Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach, po dwóch latach objęła stanowisko dyrektora tego Wydziału, potem pełnomocnika wojewody do współpracy ze środowiskami kultury i nauki, od stycznia 1994 ponownie została dyrektorem Wydziału Kultury, pełniła tę funkcję do 2009 r. również w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Śląskiego. Do stycznia 2013 r. była doradcą marszałka ds. kultury. Jest ekspertem w zakresie zarządzania kulturą (studia podyplomowe i staże m.in. w Obserwatorium Polityki Kulturalnej w Grenoble). Jest również wykładowcą na Wydziale Teatru Tańca Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Autorka publikacji z historii literatury i zarządzania kulturą (m.in. książki „Koń ma duszę w sobie” w serii Biblioteka Romantyczna pod red. Marii Janion). Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi i Medalem „Gloria Artis”.

3. HENRYK BRONISŁAW BUSZKO

(ur. 3 września 1924 r. we Lwowie), wybitny polski architekt, laureat Honorowej Nagrody Stowarzyszenia Architektów Polskich. Po ukończeniu studiów na Politechnice Krakowskiej współtworzył z Aleksandrem Frantą i Jerzym Gottfriedem pracownię w ramach Miastoprojektu Katowice, a od 1958 r. z Aleksandrem Frantą prowadził państwową Pracownię Projektów Budownictwa Ogólnego (PPBO) w Katowicach. Zrealizował m.in. projekty: osiedla Tysiąclecia w Katowicach (1958-1979, z Marianem Dziewońskim i Tadeuszem Szewczykiem), osiedla Gwiazdy w Katowicach (1967-1979, z Tadeuszem Szewczykiem), pawilonu pracowni PPBO w Katowicach (1960), domu wczasowego Związku Nauczycielstwa Polskiego w Ustroniu (1960-1963). W latach 1957-1959 był prezesem Zarządu Okręgowego SARP Katowice, w latach 1965- 1969 i 1972-1975 pełnił funkcję prezesa Zarządu Głównego Stowarzyszenia Architektów Polskich. Członek honorowy organizacji architektonicznych w USA, Meksyku, Rosji.

2. ALOJZY LYSKO

(ur. 15 lutego 1942 r. w Bojszowach), samorządowiec, polityk, emerytowany nauczyciel górnictwa, poseł na Sejm V kadencji. Jest autorem kilkudziesięciu publikacji (książek i artykułów) o tematyce historycznej i śląskiej. Opisuje w nich m.in. tragiczne losy swojego ojca, który znalazł się wśród 300 tysięcy Ślązaków przymusowo wcielonych do Wehrmachtu.

1. CZESŁAW RYMER

(ur. 21 listopada 1916 r. w Katowicach), syn Józefa Rymera, pierwszego wojewody śląskiego. Po ukończeniu szkoły podstawowej kontynuował naukę w Państwowym Męskim Gimnazjum w Katowicach, gdzie w 1936 r. zdał maturę. Następnie rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie w Poznaniu, które przerwał wybuch II wojny światowej. Wrócił do Katowic, skąd w styczniu 1941 r. został z matką i siostrą wysiedlony i po przejściu obozu w Sosnowcu wyrzucony na rampie kolejowej w Tarnowie. „Wzdłuż pociągu szybkim krokiem przechodził komendant konwoju, który krzyczał po niemiecku: wychodzić, wychodzić, szybko, szybko, tu macie waszą ukochaną Polskę i tu możecie z głodu zdechnąć”. Akurat wychodziłem z wagonu i pomyślałem, że ja na pewno nie zdechnę…  – wspomina.  Po dwóch latach wraz z matką i rodzeństwem wyjechał do Krakowa. Pod koniec wojny został uwięziony w obozie koncentracyjnym w Płaszowie. Po wojnie kontynuował studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim i w 1959 r. uzyskał dyplom magistra prawa. Pracował jako długoletni prezes Zrzeszenia Właścicieli i Zarządców Domów w Katowicach. Jako emeryt bardzo często wygłaszał prelekcje w szkołach i podczas patriotycznych uroczystości, na temat okresu międzywojennego oraz trzech powstań śląskich.